ทังโกะโนะเซ็คคุ ดั่งปลาคาร์ฟว่ายทวนน้ำกลายเป็นมังกร
ภาพประกอบโดย WALK on CLOUD
ปฏิทินจีนโบราณมีการเฉลิมฉลองวันของม้าวันแรกของเดือนห้า แล้วปรับเปลี่ยนเป็นวันที่ 5 เดือน 5 ในปัจจุบัน ซึ่งเรียกปฏิทินวันนี้ว่า
端午の節句
[ทังโกะ โนั เซ็คคุ]
端 [ทัง] ที่แปลว่า “ริม” นั้นมีความหมายว่า “แรก” ได้ด้วย
午 [โกะ] หมายถึง “ม้า”
節句 [เซ็คคุ] คือ ปฏิทินโบราณ
ญี่ปุ่นที่รับอิทธิพลนี้มาจากจีนจึงมีการเฉลิมฉลองวันที่ 5 เดือน 5 ในฐานะวันเด็ก และตรงกับเทศกาลเด็กผู้ชายอีกด้วย
ในสัปดาห์ก่อนหน้านี้ ผมเคยเขียนถึงเรื่องวันเด็กกับทังโกะโนะเซ็คคุ ไปทีหนึ่งแล้ว โดยเนื้อหาที่เล่าเริ่มมาจากวันเด็กที่ตรงกับเทศกาลเด็กผู้ชาย
วันนี้ผมจะมาเขียนถึง 端午の節句 [ทังโกะโนะเซ็คคุ] อีกครั้ง เน้นเนื้อหาอื่นๆ ที่ยังไม่เคยกล่าวถึง
端午の節句 [ทังโกะโนะเซ็คคุ] มีจุดเริ่มต้นมาจากจีนโบราณ โดยมีการแขวน
ใบว่านน้ำ 菖蒲 [โชฟุ]
และ
โกฐจุฬาลัมพา よもぎ[โยะโมะกิ = mugwort]
ซึ่งเป็นพืชที่มีกลิ่นไว้ตามชายคา เพื่อปัดเป่าความชั่วร้าย และ ลงบ่อน้ำร้อนที่แช่ใบว่านน้ำด้วยความปรารถนาที่จะมีสุขภาพสมบูรณ์และไร้โรคภัย
สำหรับญี่ปุ่นค่าว่า ใบว่านน้ำ 菖蒲 [โชฟุ] พ้องเสียงกับคำว่า 尚武 [โชฟุ] ที่เป็นคำสรรเสริญการทหาร จึงมีการเฉลิมฉลองกันในสังคมนักรบของยุคคามาคุระ
ในยุคสมัยเอโดะ มีการกำหนดวันที่ 5 เดือน 5 เป็นวันที่ประกอบพิธีการ เหล่าขุนนางต่างพากันแต่งชุดพิธี เดินทางไปยังปราสาทเอะโดะเพื่อไปเฉลิมฉลอง และในบ้านใดที่มีบุตรชายเกิดมาก็มีการปักธงที่มีตราประจำตระกูลไว้หน้าบ้าน ซึ่งขนบธรรมเนียมแพร่หลายมายังชนชั้นชาวบ้าน แต่ทว่าเนื่องจากชนชั้นชาวบ้านไม่ได้รับอนุญาตให้ปักธงลักษณะนี้ไว้ที่หน้าบ้าน จึงมีการดัดแปลงเป็นการปักธงปลาคาร์ฟที่รู้จักกันในชื่อว่า
鯉のぼり
[โคะอิ โนะ โบะริ]
”ปลาคาร์ฟที่แหวกว่ายขึ้น“
โดยที่ 鯉[โคะอิ] หมายถึง ปลาคาร์ฟ
ทำไมถึงต้องเป็นปลาคาร์ฟด้วยละ เพราะมีตำนานที่ว่าปลาคาร์ฟที่สามารถว่ายทวนน้ำของแม่น้ำ “ริวมง” 龍門 จนกลายเป็นมังกร จึงทำให้คนเชื่อว่าการชักธงปลาคาร์ฟเพื่อที่จะเจริญเติบโตในหน้าที่การงานได้
และช่วงปฏิทินทังโกะโนะเซ็คคุนี้มีการประดับตุ๊กตาเดือนห้า ภาษาญี่ปุ่นเรียกว่า [โกะกะซึ นินเกียว] 五月人形 เพื่อฉลอง และเป็นตัวแทนของเด็กผู้ชายที่จะรับภัยพิบัติหรือโรคภัยไปแทน ลักษณะของตุ๊กตาจะเหมือนคินทาโร่หรือไม่ก็เทพเจ้าผู้พิทักษ์ของท้องถิ่น
นอกจากตุ๊กตาเดือนห้าแล้ว การประดับชุดเกราะนักรบญี่ปุ่นก็เป็นที่นิยมเช่นกัน ขนบธรรมเนียมนี้เริ่มต้นมาตั้งแต่ยุคสมัยเอะโดะ ยุคสมัยนั้นเป็นการถวายชุดเกราะกับหมวกคะบุโตะกับศาลเจ้า หรือประดับในบ้าน เมื่อมาถึงยุคสมัยที่บ้านเมืองสงบสุข การประดับชุดเกราะกับหมวกคะบุโตะนั้นเปลี่ยนไปเป็นการแสดงความปรารถนาให้เด็กมีสุขภาพที่แข็งแรงและปลอดภัย ชุดเกราะและหมวกคะบุโตะนั้นแฝงความรู้สึกถึงการคุ้มครองเด็กให้ปลอดภัยและเติบโตไปแข็งแกร่งและมีเกียรติดั่งนักรบ
ในช่วงปฏิทิน 端午の節句[ทังโกะ โนะ เซ็คคุ] นั้นของกินที่นิยมได้แก่
柏餅[คะชิวะโมะจิ] เป็นโมะจิที่ห่อด้วยใบของต้นโอ๊ค 柏[คะชิวะ] ซึ่งต้นโอ๊คนั้นจะไม่ผลัดใบเก่าจนกว่าจะมีเมล็ดออกมา ซึ่งเปรียบได้กับว่าตระกูลจะไม่สิ้นสุดมีผู้สืบสกุลต่อไป
粽[จิมะคิ] เป็นข้าวเหนียวที่นึ่งโดยห่อใบไผ่ “ซะซะ” 笹 หรือใบของต้นหญ้าที่มีชื่อว่า “จิกะยะ” 茅 ซึ่งการเริ่มกินจิมะคิกันในวันที่ 5 เดือน 5 นั้นเอามาจากตำนานของกวีคนหนึ่งเสียชีวิตในวันเดียวกันวันที่ 5 เดือน 5 ซึ่งเอาข้าวห่อใบไผ่ ”ซะซะ“ แล้วโยนลงแม่น้ำเพื่อเป็นของไหว้
และนี่คือเรื่องราวของปฏิทินทังโกะโนะเซ็คคุ วันม้าแรกของเดือนห้าที่มีการชักธงปลาคาร์ฟเพื่อจะทะยานเป็นมังกรครับ
ภาพประกอบ WALK on CLOUD
เรื่องแนะนำ :
– ฮินะมะซึริ กับ เซ็คคุของลูกพีช
– เซ็คคุ…วันของมนุษย์
– วันเด็กญี่ปุ่นที่เป็นทั้งวันเด็กผู้ชายและเด็กผู้หญิง
– วันแมกไม้ใบเขียวที่เปลี่ยนไปตามยุคสมัย (Greenery Day)
– กว่าจะมาเป็นวันหยุดวันภูเขาของญี่ปุ่น
อ้างอิง
– https://www.seigetsudo-honten.co.jp
– https://koyomigyouji.com
– https://www.studio-alice.co.jp
#ทังโกะโนะเซ็คคุ ดั่งปลาคาร์ฟว่ายทวนน้ำกลายเป็นมังกร