Meiji Restoration (การปฏิรูปเมจิ) กับคำว่า Restore ที่แปลว่า ฟื้นฟู
รูปประกอบโดย WALK on CLOUD
ผมเคยได้ยินศัพท์คำหนึ่งว่า [เมจิอิชิน] (明治維新:めいじいしん) ที่มีความหมายว่า “การปฏิรูปเมจิ” หรือเรียกในภาษาอังกฤษกันทั่วไปว่า Meiji Restoration
ศัพท์คำนี้ผมได้ยินบ่อยๆ และแลดูมีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น
วันนี้ผมเลยจะมาเล่าให้ผู้อ่านได้รู้จักคำนี้กัน โดยที่บทความวันนี้ผมจะเทน้ำหนักไปกับคำศัพท์คำว่า Meiji Restoration
การปฏิรูปเมจิเป็นการปฏิรูปทุกสิ่งทุกอย่างในญี่ปุ่นเพื่อนำพาสู่ความร่วมสมัย (Modernization) ซึ่งขอบเขตของสิ่งที่ถูกปฏิรูปคือ การเมือง ระบบเจ้าขุนมูลนาย กฎหมาย การทหาร ระบบชนชั้น การปกครองท้องถิ่น การเงิน เศรษฐกิจ อุตสาหกรรม การจัดส่งสินค้า วัฒนธรรม การศึกษา การต่างประเทศ ศาสนา อุดมการณ์
การปฏิรูปเมจิเกิดจากการล้มล้างระบบโชกุนและไดเมียวก่อให้เกิดการปกครองที่มีจักรพรรดิเป็นจุดศูนย์กลาง ระบบสังคมแปรเปลี่ยนจากระบบเจ้าขุนมูลนายเป็นทุนนิยม
คำว่า 維新 [อิชิน] จากคำว่า 明治維新[เมจิอิชิน] มีความหมายว่า “ทำให้ใหม่ขึ้น” เป็นคำศัพท์ที่ผมรู้สึกว่าไม่ได้เห็นบ่อย จะพบเจอในบริบท “การปฎิรูปเมจิ”เพียงเท่านั้น ซึ่งคำว่า 維新 [อิชิน] นี้พบเห็นจากเอกสารทางการในยุคสมัยที่มีการปฏิรูป
การที่รัฐบาลโตะคุกะวะ “คืนตำแหน่งโชกุน” ให้กับจักรพรรดิ มันไม่ใช่ลักษณะของ “การปฏิวัติเปลี่ยนแปลงราชวงศ์” จึงเลือกที่จะใช้คำว่า 維新 [อิชิน] ในบริบทนี้
ส่วนภาษาอังกฤษนั้นมีการเลือกใช้คำแปลแตกต่างกันไปส่วนมากแล้วมักจะเป็น Meiji Restoration และก็มี Meiji Revolution หรือ Meiji Renovation
หนังสือเรื่อง The History of Japan from the Earliest Period to the Present time (ค.ศ.1874-1875) ที่อธิบายถึงประเทศญี่ปุ่นหลังเปิดประเทศ เขียนโดยฑูตชาวอังกฤษ Francis Ottiwell Adams ได้ระบุถึงการปฎิรูปในปีเคโอที่ 3 (ค.ศ.1868) โดยแปลเป็นภาษาอังกฤษไว้ว่า
“A basis should be formed for a return to the ancient form of government by the Sovereign,and for the restoration of the national dignity”
เราจะพอแปลเป็นภาษาไทยตรงนี้ได้ว่า
“รากฐานควรถูกสร้างขึ้นมาเพื่อการคืนสู่ของรัฐบาลรูปแบบโบราณโดยกษัตริย์และการฟื้นฟูเกียรติภูมิของชาติ”
นักวิจัยอุดมการณ์การเมืองชาวญี่ปุ่น คุณ คะรุเบะ ทะดะชิ (苅部直) แสดงทรรศนะว่าจากการใช้คำว่า “Restoration” ในหนังสือเล่มนี้ที่นำเสนอให้โลกภายนอกรู้จักญี่ปุ่นเป็นครั้งแรกหลังเปิดประเทศจึงทำให้คำว่า “Restoration” ถูกนิยมใช้กับเหตุการณ์นี้ ประกอบกับหนังสือเรื่อง The mikado’s empire ที่เขียนโดย William Elliot Griffis ได้โฟกัสตรงเรื่องการล่มสลายของรัฐบาลโชกุนและการคืน (Restoration) สู่อำนาจสูงสุดของมิคาโดะ (จักรพรรดิ) เลยทำให้น้ำหนักของเหตุการณ์นี้จะไปอยู่ตรงที่คำว่า “ฟื้นฟู” (Restoration)
ซึ่งระยะหลังๆเป็นที่รับรู้กันว่าการปฏิรูปนี้ประกอบไปด้วยเรื่องสำคัญ 3 เรื่องได้แก่ 1. การเปลี่ยนแปลงนโยบายต่างประเทศ 2. การปฏิรูปสังคม 3. การเปิดรับอารยธรรมตะวันตก
คุณ คะรุเบะ ยังมองว่า เหตุการณ์นี้ไม่ได้เป็นเพียงการเปลี่ยนฐานอำนาจจากตระกูลโตะคุกะวะมายังจักรพรรดิเพียงอย่างเดียว แต่ยังมีการยกเลิกระบบชนชั้น และมีการรับเอาวัฒนธรรมตะวันตกเข้ามา การเปรียบแปลงระดับโครงสร้างนี้ในภาษาอังกฤษคำว่า revolution น่าจะเหมาะสมกว่า
ตอนแรกผมตั้งใจว่าจะเขียนคลอบคลุมการปฏิรูปทั้งหมด แต่จากเนื้อหาที่ต้องใช้เวลาศึกษาแล้วเลยขอยกยอดไว้ในคราวต่อไปแล้วกันครับ
ส่วนรูปประกอบคือภาพเหมือนของ ซะกะโมะโตะ ริวมะ หนึ่งในผู้มีบทบาทสำคัญต่อการปฏิรูปเมจิครับ
รูปประกอบโดย WALK on CLOUD
เรื่องแนะนำ :
– คารามูโจ้ ที่มามันฝรั่งทอดรสเผ็ดผู้แหวกแนว
– ประวัติของชามัจจะ (Matcha)
– ราเมง improvised จาก โซบะจีน เป็นอาหารญี่ปุ่น
– ซูชิ โอะมะคะเซะ ขอมอบหน้าที่ให้ (เพราะคุณรู้ดีที่สุด)
– ทำไมเจแปนไม่รีไซเคิลเยอะเท่ายุโรป
อ้างอิง : https://ja.wikipedia.org/
#Meiji Restoration (การปฏิรูปเมจิ) กับคำว่า Restore ที่แปลว่า ฟื้นฟู