วิชายุทธ วิถีเซน by Lordofwar Nick
มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (53) คัมภีร์แห่งเตโช (ไฟ): ห้า สิ่งที่เรียกว่าการข้ามฟาก
สวัสดีครับท่านผู้อ่าน เข้าสู่เดือนกุมภาพันธ์แล้วนะครับ จริงๆ เดือนนี้เป็นเดือนเกิดของผมเองแหละ ก็คือจะแก่ไปอีกปีแล้ว ณ ขณะที่ผมเขียนอยู่ตอนนี้ (กลางเดือน ธ.ค. 2022) มันก็มีเรื่องให้ตื่นเต้นตกใจดีใจสองสามเรื่อง
เรื่องแรกคือ ในพิธีเลื่อนสายที่ผ่านมา ผมเองได้รับแถบ (stripe) เพิ่มอีกแถบนึง กลายเป็นสายน้ำเงินสองแถบแล้ว (สะสมให้ครบสี่แถบเพื่อแลกเป็นสายม่วง ไม่ใช่ละ 555) สำหรับผมมันเป็น “หลักกิโล” ที่สำคัญมากว่า เฮ้ยแกไม่ใช่สายน้ำเงินใหม่แล้วนะ เลิกเป็นโรค blue belt blues แล้วก็เตรียมตัวเรียนรู้พัฒนาตัวเองไปสู่สายม่วงได้แล้ว มันก็โอเคเพราะผมมี “หัวข้อ” เอาไว้ในใจแล้วว่าจะพัฒนาตัวเองในเรื่องอะไรบ้าง (ตั้งเป้าว่าอายุ 47 คือ พ.ศ. 2567 ขึ้นสายม่วง ตั้งเป้าไว้ก่อน)
อีกเรื่องที่ตกใจ ก็คือ มีข่าวมาว่าอดีต rockstar ที่ผมเคยชื่นชม (จนแทบเอามาเป็นไอดอล ถ้าใครยังไม่ทันเคยอ่าน อ่านกันได้ ที่นี่ นะครับ แหมไม่ค่อยทำยอดวิวเลยกรู) โดนคดีเรื่องเรี่ยไรเงินทำพิธี ผมได้อ่านข่าวแล้วก็ไม่รู้ว่าจะพูดอย่างไรดี ถ้าจะให้ผมนึกอะไรออกสักอย่างในเวลานี้ คงจะพูดได้อย่างเดียวว่า
…สนใจเรียนรู้สัจธรรมจากสิ่งที่มีอยู่รู้ได้ในโลกนี้ดีกว่า อย่าไปใฝ่ใจกับเรื่องเหนือธรรมชาติเลยครับ…
เรื่องสุดท้ายที่ทำให้ผมเหวอไปหน่อยก็คือ ผมคลำเจอก้อนอะไรสักอย่างที่หน้าท้องตรงใกล้สีข้างขวา ผลการตรวจคือเป็นก้อนไขมัน (lipoma) และมันชักจะเจ็บๆ สีผิวเริ่มคล้ำๆ เลยให้หมอผ่าออก ผ่าเสร็จพลังในการฝึกลดทอนลงไปเห็นๆ ขนาดที่วันที่กลับมาซ้อมวันแรกหลังจากผ่า ผมนี่เล่น BJJ ได้ เบา จนแทบจะเป็นไอคิโด้ เลยทีเดียวครับ (และต้องจับคู่กับสายน้ำเงินที่เล่นแบบรู้จักจังหวะ “ใช้เทคนิคไม่ใช้กำลัง” ขืนเล่นกับสายขาวที่เอาแรงเข้าว่า อาจ “ผิดคิว” ได้)
เนื้อหาของวันนี้ผมอ่านแล้วโดนใจมาก จะโดนใจยังไง มาอ่านกันเลยครับ
คำแปลข้อความต้นฉบับ
火の巻
คัมภีร์แห่งเตโช
五 一 とをこすと云事
ห้า สิ่งที่เรียกว่าการข้ามฟาก
`渡を越す `と云は `たとへば海を渡るに `瀬戸 `と云所も有又は四十里五十里とも長き海を越所を `渡 `と云也 `人間の世を渡るにも一代の内にはとをこすと云所多かるべし `船路にして其との所を知り船の位を知り日なみを知りて友船は出さず共其時の位をうけ或はひらきの風にたより或は追風をも受若し風替りても二里三里はろかぢをもつても港に着を心得て船を乗とり渡を越所也 `其心を得て人の世を渡るにも一大事にかけて `渡を越 `と思ふ心有べし
ที่เรียกว่า “ข้ามฟาก” อย่างเช่น ในการข้ามทะเล จะมีที่ที่เรียกว่า “ช่องแคบ” อีกทั้งยังเรียก (การ) ที่ข้ามทะเลยาวสี่สิบห้าสิบลี้ว่า “ข้ามฟาก” ในการข้ามโลกของคนเรานั้น ในหนึ่งชั่วคน ก็อาจมีการที่เรียกว่าข้ามฟากอยู่มาก ในเส้นทางเดินเรือ (นั้น) รู้ที่ข้ามฟากนั้น รู้ตำแหน่งของเรือ รู้วันดีวันไม่ดี แม้เรือติดตาม (友船 โทโมบุเนะ) ไม่ออกก็ตาม รับตำแหน่งของยามนั้น หรือว่าพึ่งลมเปิด หรือว่ารับลมตาม รู้เข้าใจว่า หากแม้นลมเปลี่ยน สองลี้สามลี้นั้นอาศัยพายแลหางเสือก็ถึงท่าเรือได้ นั่งเรือไป ข้ามฟากได้ ในการได้มาซึ่งจิตดังกล่าว ข้ามโลกนั้น สมควรมีจิตคิดว่าเป็นการ “ข้ามฟาก” ถือเป็นเรื่องใหญ่อันหนึ่ง
`兵法戦のうちにもとをこす事肝要也 `敵の位を受我身の達者を覚え其理を以てとをこす事よき船頭の海路を越と同じ渡を越ては亦心安き所也 `とをこすと云事敵によわみをつけ我身も先になりて大形はや勝所也 `大小の兵法の上にもとをこすと云心肝要也 `能々吟味有べし
พิชัยสงคราม (นั้น) แม้ในการศึก การข้ามฟากก็เป็นเรื่องใหญ่ใจสำคัญ รับตำแหน่งของศัตรู จำได้หมายรู้ถึงความเข้มแข็งแห่งกายตน การข้ามฟากโดยอาศัยหลักนั้น ก็เหมือนกับข้ามผ่านวิถีทะเลของนายเรือที่ดี ข้ามฟากย่อมแล้วเป็นที่ที่วางใจได้ สิ่งที่เรียกว่าข้ามฟาก คือการเอาความอ่อนแอใส่ศัตรู กายตนก็มาข้างหน้าก่อน โดยภาพใหญ่จะเป็นที่ชนะ แม้จะเป็นพิชัยสงครามใหญ่เล็ก สิ่งที่เรียกว่าการข้ามฟากนั้นเป็นข้อใหญ่ใจสำคัญ ควรคิดพินิจให้ดีๆ
การตีความและอภิปราย
วันนี้เปิดมา แค่คำแรกก็โดนใจแล้วครับ “ข้ามฟาก” (โทะ โวะ โคสุ 渡を越す) แต่เดี๋ยวก่อน ขอเลี้ยวเข้าสู่เกร็ดเรื่องภาษาก่อนนะครับ
ในตอนนี้ มีการพูดถึงคำว่า “ช่องแคบ” (เซโตะ 瀬戸 ซึ่งสมัยก่อนเขียนว่า เซโตะ 狭門 “ประตูแคบ”) พึงรู้ว่า ช่องแคบนั้น กระแสน้ำมักจะแรง ในทางเดินของชีวิตคน ในการดำรงชีวิตให้ผ่านไปได้ (ที่เรียกว่า “ข้ามโลก” 世を渡る โยะ โวะ วาตารุ) นั้น ย่อมมีหลายครั้งที่ย่อมต้องผ่าน “ช่องแคบ” ที่กระแสน้ำเชี่ยวกราก
…ชีวิตการฝึก BJJ ก็เช่นกัน กว่าที่จะผ่านไปได้ แต่ละหมุดหมาย แต่ละแถบ แต่ละสาย…
ในวันพิธีเลื่อนสายครั้งล่าสุด (17 ธ.ค. ปีที่แล้ว) โค้ชผมกล่าวว่า คือชีวิตแต่ละคน หลายคนก็อยากจะเก่ง อยากจะมาซ้อมบ่อยๆ แต่ก็ ด้วยหน้าที่การงาน ภาระครอบครัว บางคนก็ใช่ว่าจะมาได้บ่อยๆ แต่สำคัญก็ต้องบาลานซ์ให้ดี เพราะวิชานี้มันไม่ได้รีบเร่งเรียนเร็ว มันก็ต้องใช้เวลา ไปเรื่อยๆ ความสำเร็จใหญ่ๆ มาจากการสั่งสมทีละน้อย เหมือนกับที่เราสะสมไปทีละแถบๆ จนเปลี่ยนสีสาย นั่นแล
ฉะนั้น เมื่อผมกลับมาดูที่คำสอนตรงนี้ของมูซาชิ การที่เราจะ “ข้ามฟาก” ไปถึงจุดหมาย เราก็ต้องว่าจะไปที่ไหน ไปได้ยังไง ในสภาวะต่างๆ ดูลมฟ้าอากาศ ดูสภาพตัวเรา แล้วเปลี่ยนวิธีให้ได้แบบว่า เอาหมดทุกทางไปได้หมด เพื่อไปสู่จุดหมาย แม้ยามที่สิ่งต่างๆ ไม่เป็นใจ ลมไม่มีก็พายไป มันก็พอได้ถ้าไม่ไกลเกิน
พออ่านมาถึงตรงนี้ ผมพูดตรงๆ เลยนะ คัมภีร์แห่งเตโช (หรือจะเปรียบเป็นขั้นแห่ง “สายม่วง” ในบีเจเจ) ไม่ได้เน้นพูดถึง “เทคนิค” ในทางกายภาพเหมือนอย่างคัมภีร์แห่งอาโป (อันเปรียมเหมือน “สายน้ำเงิน” ในบีเจเจ) แต่เน้นพูดเรื่องของทัศนคติจิตใจ (mindset) ที่สำคัญมากๆ กับความก้าวหน้าในการเรียนรู้วิชา เป็นอะไรที่ผมรู้สึกว่าผมต้องรีบอ่านศึกษาให้ไว เลยเป็นเหตุที่ว่าทำไมผมถึงเขียนต้นฉบับล่วงหน้ามาไกลขนาดนี้ (ฮา)
อีกคำหนึ่งที่สะกิดใจผมคือคำว่า “สิ่งที่เรียกว่าข้ามฟาก คือการเอาความอ่อนแอใส่ศัตรู” (とをこす(渡を越す)と云事敵によわみ(弱み)をつけ โทะ โวะ โคสุ โต๊ะ อิอุ โคโตะ เทคิ นิ โยวามิ โวะ ทสึเคะ)
…เพราะว่าคำนี้ทำให้นึกไปถึงทฤษฎีการต่อสู้ของ Renzo Gracie ที่ว่า ระยะของการต่อสู้ มีสามระยะ (phase) คือระยะเตะต่อย ระยะเข้าปล้ำ ระยะลงไปคลุกพื้น และการต่อสู้เพื่อเอาชนะนั้นสำคัญที่เราจะต้อนคู่ต่อสู้ให้เข้ามาอยู่ในระยะที่เราได้เปรียบหรือไม่ เช่นถ้าเราเตะต่อยเก่งกว่าได้เปรียบก็เลี้ยงระยะไปเรื่อยๆ อย่าให้มันมาจับถึงตัวได้ ถ้าเราเตะต่อยสู้ไม่ได้ทำไงจะเข้าปล้ำทุ่มหรือลากลงพื้นได้ ทฤษฎีนี้กลายเป็นแก่นของกีฬา MMA มาถึงยุคปัจจุบัน
ถ้าจะพูดเอาย้อนไปไกลกว่านั้น ก็คือ “กลยุทธ์สลับม้าของซุนปิน” ที่ว่า แข่งม้ากันแบบตัดสินชนะ 2 ใน 3 ชนะเกมไปเลย ซึ่งทำแบบนี้
เอาม้าตัวท๊อปของเรา แข่งกับ ตัวรองของคู่แข่ง (เราชนะ 〇)
เอาม้าตัวรองของเรา แข่งกับ ตัวบ๊วยของคู่แข่ง (เราชนะ 〇)
เอาม้าตัวบ๊วยของเรา แข่งกับ ตัวท๊อปของคู่แข่ง (คู่แข่งชนะ ×)
ทำแบบนี้ ย่อมสร้างโอกาสที่จะชนะคู่แข่ง ได้มากกว่า
“เอาความอ่อนแอใส่ศัตรู กายตนก็มาข้างหน้าก่อน โดยภาพใหญ่จะเป็นที่ชนะ”
(敵によわみをつけ我身も先になりて大形はや勝所)
(เทคิ นิ โยวามิ โวะ ทสึเคะ วะกะมิ โมะ ซาคิ นิ นาริเตะ โอกาตะ วะยะ คัตสึ โทโกโระ)
“กายตนก็มาข้างหน้าก่อน” ในที่นี้ “มาข้างหน้า” แผลงเป็น “ชิงนำไปก่อน” “ชิงยึดตำแหน่งที่ได้เปรียบก่อน” ก็ได้
ถ้าทำให้ในเกมนั้น เราแสดงความเข้มแข้งหรือชิงได้เปรียบ ยึดพื้นที่ ควบคุมคู่ต่อสู้ได้ก่อน คู่ต่อสู้ก็จะไม่มีโอกาสแสดงศักยภาพความเข้มแข็งออกมา นั่นคือการ “เอาความอ่อนแอใส่ศัตรู” หากทำได้ดังนี้ “โดยภาพใหญ่จะเป็นที่ชนะ” คือในเกมโดยรวมเราก็ชนะอยู่ดี (แม้ในบางด้านเราอาจด้อยกว่าหรือเสียเปรียบก็ตาม)
เรื่องนี้ก็ขอให้ผู้อ่านอ่านแล้ว “ควรคิดพินิจให้ดีๆ” นะครับ
พบกันใหม่สัปดาห์หน้านะครับ สวัสดีครับ
เรื่องแนะนำ :
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (48) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สามสิบแปด ปัจฉิมลิขิต
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (51) คัมภีร์แห่งเตโช (ไฟ): สาม สิ่งที่เรียกว่าลงมือก่อนทั้งสาม
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (50) คัมภีร์แห่งเตโช (ไฟ): สอง สิ่งที่เรียกว่าลำดับของแห่งที่
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (49) คัมภีร์แห่งเตโช (ไฟ): หนึ่ง บทนำ
– (เรื่องแทรก ส่งท้ายปี) SIAM CUP (2022 WINTER EDITION) สยามใจ เสร็จแล้วไป SIAMDOL CAFE!!
#มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (53) คัมภีร์แห่งเตโช (ไฟ): ห้า สิ่งที่เรียกว่าการข้ามฟาก