ชาวเกาะโอกินาว่ามีความยินดีเสมอที่ได้นำเสนอเอกลักษณ์เฉพาะของพวกเขาแก่ผู้มาเยือน หนึ่งในนั้น คือ การแสดงด้วยเครื่องดนตรี “ซันชิน” (三線 Sanshin) ค่ะ
สวัสดีค่ะ ไม่นานมานี้ป้าหมวยยยบังเอิญไปได้ฟังเพลงที่เคยฟังมาก่อนแต่นำมาบรรเลงในรูปแบบใหม่ โดยร่วมมือกับวงดนตรีจากโอกินาว่า จากเพลงแนวเทคโนป๊อปกลายเป็นเพลงแนวพื้นบ้านที่บรรเลงด้วยเครื่องดนตรีของโอกินาว่าฟังไพเราะไปอีกแบบ ก็เลยลองหาข้อมูลมาให้อ่านกันค่ะ
จังหวัดโอกินาว่า เกาะแห่งทะเลครามอยู่ทางตอนใต้ของญี่ปุ่น เป็นจังหวัดที่ที่มีหลายสิ่งหลายอย่างที่แตกต่างจากแผ่นดินใหญ่ เช่น อาหาร วัฒนธรรม ชาวเกาะโอกินาว่ามีความยินดีเสมอที่ได้นำเสนอเอกลักษณ์เฉพาะของพวกเขาแก่ผู้มาเยือน หนึ่งในนั้น คือ การแสดงด้วยเครื่องดนตรี “ซันชิน” (三線 Sanshin) ค่ะ
ซันชินเป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีด ถือเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์สำคัญของวัฒนธรรมโอกินาว่า มีที่มาจากเครื่องดนตรี Sānxián (三弦) ของมณฑลฟูเจี้ยนในประเทศจีน ซึ่งเข้ามายังอาณาจักรริวคิว (琉球 Ryūkyū อาณาจักรในอดีตของโอกินาว่า) และหมู่เกาะอามามิ (奄美群島 Amami Guntō) เมื่อราวคริสตศวรรษที่ 15 นอกจากนี้ซันชินยังแพร่ไปถึงญี่ปุ่นแผ่นดินใหญ่ในช่วงยุคเซ็นโงกุราวปี 1558-1570 และเป็นต้นกำเนิดของเครื่องดนตรีชามิเซ็น (三味線 Shamisen) ที่เล่นกันเป็นที่แพร่หลาย
นอกจากใช้เล่นเพลงพื้นบ้านที่มีเนื้อหากล่าวถึงธรรมชาติและผู้คนแล้ว ปัจจุบันซันชินยังถูกนำมาใช้ประกอบเล่นดนตรีร่วมสมัยด้วย และได้รับความนิยมทั้งในญี่ปุ่นและต่างประเทศที่มีลูกหลานชาวโอกินาว่าย้ายถิ่น เช่น ฮาวาย บราซิล เปรู เป็นต้น
ซันชินมีความยาวทั้งสิ้นประมาณ 80 ซม. ตัวซันชินกว้างประมาณ 20 ซม. คอ (棹 Sao/Soo) ทำด้วยไม้มะเกลือ (黒檀 Kokutan/ ภาษาถิ่นโอกินาว่า Kuruchi) หรือไม้เนื้อแข็งอื่น ๆ นำมาตัดแต่งและทาเคลือบเงา ตรงส่วนหัว (天 Ten/Chira) มีลูกบิด (範 Nori/Karakui) 3 ตัวสำหรับสายสามเส้น และหย่องบน (歌口 Utakuchi/Utugani) ขึงสายไปถึงหมุดใต้ลำตัว ในเชิงลึกแล้วซันชินมีลักษณะหัว ความโค้ง และความหนา ของคอหลายรูปแบบแตกต่างกัน 7 แบบ ซันชินที่พบเห็นได้ทั่วไปเป็นแบบที่เรียกว่า “มาคาบิ” (真壁 Makabi) ค่ะ
ส่วนตัวซันชิน (胴 Dou/Chiigaa) ใช้แผ่นไม้จำพวกสนยูญี่ปุ่น (イヌマキ Inumaki) หรือไม้ต้นการบูรมาประกอบเป็นกล่องทรงเหลี่ยมกลม ปิดหน้าด้วยหนังงูเหลือมซึ่งนำเข้ามาจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่นเวียดนามหรือไทย โดยช่วงหลังมีการใช้วัสดุสังเคราะห์เลียนแบบลายงู เนื่องจากงูเหลือมอาจอยู่ในรายชื่อสัตว์ป่าสงวนในบางประเทศ และด้วยคำสั่งห้ามครอบครองชิ้นส่วนซาก จึงไม่สามารถนำเข้าซันชินที่ปิดหน้าด้วยหนังงูแท้ได้ นอกจากนี้ยังมีการปิดหน้าด้วยวัสดุอื่น ๆ ที่มีลวดลายสีสันสวยงามสร้างความแปลกใหม่อีกด้วย
บนหน้าซันชินมีส่วนประกอบคือ หย่องล่าง (駒 Koma/Uma) สำหรับรองสายขึง ข้างใต้มีหมุดตรึง (猿尾 Saruo/Michiati) และเชือกรัดสาย (糸掛 Itokake/Chirudumi) สำหรับขึงสาย ด้านข้างปิดคลุมด้วยผ้าตกแต่งเรียกว่าทีงะ (手掛 Tegake/Tiigaa)
ซันชินมีสายขึง (弦 Gen/Chiru) สามเส้นตามชื่อ ได้แก่ สายสตรี (女弦 Miijiru) เส้นบางให้เสียงสูง สายกลาง (中弦 Nakajiru) เส้นขนาดกลางให้เสียงปานกลาง และสายบุรุษ (男弦 Uujiru) เส้นหนาให้เสียงต่ำ
ตัวโน้ตสำหรับเล่นซันชิน มีลักษณะพิเศษคือเป็นตัวอักษรจีนคันจิ เรียกว่า คุนคุนชี (工工四 Kunkunshii)
แต่ละโน้ตมีตำแหน่งกดนิ้ว (勘所 Kandokoro) บนสาย ดังนี้
การจูนเสียงของซันชินเรียกว่า Chindami (ちんだみ) มีทั้งหมด 5 แบบ โดยมี 本調子 (Hon-choshi) เป็นเสียงมาตรฐาน
ในการเล่นซันชินท่านั่งเบื้องต้น ผู้เล่นต้องนั่งหลังตรง เชิดคอ แอ่นอกเล็กน้อย มือซ้ายถือคอซันชินให้หัวและลูกบิดอยู่ระดับเดียวกับหัวไหล่ ประคองคอซันชินระหว่างนิ้วโป้งกับนิ้วชี้ แล้วใช้นิ้วชี้ นิ้วกลาง และนิ้วก้อยในการกดสาย วางตัวซันชินบนต้นขาเยื้องมาทางสะโพก ให้มีช่องว่างระหว่างตัวซันชินกับลำตัวประมาณ 10 ซม. ใช้ท้องแขนหนุนด้านข้างตัวซันชิน หักข้อมือเข้าหาหน้าซันชิน ใช้ปลอกนิ้วชี้ที่เรียกว่า “บะฉิ” (撥 Bachi) ในการดีด ปลอกนิ้วนี้เดิมทำด้วยเขาควาย งาช้าง ไปจนถึงฟันวาฬ ปัจจุบันมีแบบทำด้วยวัสดุสังเคราะห์ หรือง่าย ๆ ก็ใช้ปิ๊กกีตาร์หรือนิ้วในการดีดก็ได้ค่ะ
คลิปตัวอย่างการเล่นซันชินในท่านั่ง
ในโอกินาว่ามีร้านจำหน่ายซันชินมากมายหลายร้าน มีให้เลือกตั้งแต่แบบธรรมดาไปจนถึงซันชินสั่งทำพิเศษ ราคาแตกต่างไปตามวัสดุ โดยเริ่มต้นที่ 2 หมื่นเยนต้น ๆ ไปจนถึงหนึ่งล้านเยนขึ้นไป นอกจากนี้ยังมีร้านที่จำหน่าย “ซันชินกระป๋อง” (カンカラ三線 Kankara Sanshin) ที่มีต้นแบบมาจากซันชินที่ทำขึ้นง่าย ๆ โดยเอากระป๋องของทหารอเมริกันมาดัดแปลงในสมัยช่วงสงครามโลกครั้งที่สองในรูปแบบชุด DIY ราคาชุดละ 4500 เยนหรือแบบประกอบสำเร็จในราคาประมาณ 6000 เยนแล้วแต่การตกแต่ง
ซันชินกระป๋อง
เครดิตภาพจาก http://blog.livedoor.jp/leo0726/archives/50587789.html
คอร์สเรียนซันชินมีสอนในโรงเรียนต่าง ๆ ในโอกินาว่าและจังหวัดอื่น ๆ แต่อาจต้องมีความรู้ในการสื่อสารภาษาญี่ปุ่นพอสมควร ป้าหมวยยยเคยเห็นว่ามีกิจกรรมคอร์สเรียนพื้นฐานสั้น ๆ 30 – 70 นาทีเป็นภาษาอังกฤษที่ตำบลโยมิตันจากเว็บเอเยนซี่ต่างประเทศ Veltra อยู่ค่ะ มีโอกาสไปถึงโอกินาว่าป้าก็อยากไปลองดูบ้างเหมือนกันนะคะ
เรื่องแนะนำ :
– เปิบพิสดาร “ดาวทะเล” ที่เกาะอามาคุสะ จังหวัดคุมาโมโต้
– ขนมฮาคาตะโทริมง ของฝากที่ใครไปฟุกุโอกะต้องซื้อ
– 10 อันดับของฝากยอดนิยมจากฟุกุโอกะ
– กิจกรรมทำเมนไทโกะ (Mentaiko) ด้วยตัวเองที่ฟุกุโอกะ
– ที่พักราคาประหยัดเดินไม่เกิน 5 นาทีจากสถานีใน 3 ย่านดังที่ฟุกุโอกะ!
เครดิตภาพจาก
https://www.pinterest.jp/pin/8655424263031975/
อ้างอิงข้อมูลจาก
https://ja.wikipedia.org/wiki/三線
https://en.wikipedia.org/wiki/Sanshin
http://shimakaji.com/user_data/sanshin_01_4.php
http://www.sanshinshop.com/sanshin-basics.html
