วิชายุทธ วิถีเซน by Lordofwar Nick
มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (24) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบสี่ การนับว่ามี (หรือ) ไร้การตั้งท่า
สวัสดีครับท่านผู้อ่าน ณ ขณะที่เขียนอยู่ตอนนี้ คือสิ้นเดือนพฤษภาคม ที่ยิมผมก็มีอีเวนท์ที่น่ายินดีอีกแล้วคือมีชาวคณะในยิมได้เลื่อนเป็นสายม่วง ๑ สายน้ำเงิน ๑ (ผมพอใจจะใช้เลขไทยก็ใช้ครับ อย่ามาบอกว่าต้องเลิกใช้ สิ่งต่างๆ ดีหรือไม่ดีอยู่ที่แต่ละบุคคลจะคิดต่างๆ ไป ตามกาละ ตามเทศะ ซึ่งเขาก็มีสิทธิ์จะคิดว่าดี ถ้าเราว่าไม่ดีก็วากันไป แต่ไม่ใช่เอาความคิดว่า “กูถูก” ไปใส่ให้คนอื่นแล้วพูดว่า “มึงต้องทำอย่างนี้สิดี” โดยใช้ถ้อยคำประมาณกระทบอ้อมๆ ว่า ถ้ามึงไม่คิดเหมือนกูหรือไม่ยอมทำตามกูพูด มึงจะเป็นพวกล้าหลัง ไม่ทันโลกนะ ผมเกลียดพวกที่คิดว่าตัวเองเก่ง เรียนสูง จบมหาลัยใหญ่โตระดับโลก แล้วเอาอัตตาของตนมาข่มคนอื่น เอาความคิดตนมายัดใส่คนอื่นที่สุดเลยครับ คนเรา ไม่ว่าจะเรียนสูงเรียนต่ำ หรือได้ชื่อว่าโง่เง่า ล้าหลังแค่ไหนก็ตาม เขาก็มีสิทธิ์ในการจะยึดมั่นในสิ่งที่เขาเห็นว่าดีว่าถูก เสมอกันทุกคนครับ หากอยากจะพูดคำว่าประชาธิปไตย ความเท่าเทียมกัน ก็ลดละอีโก้ที่คิดว่าตัวเองอยู่สูงกว่าคนอื่นแล้วสร้างเรื่องราวด้อยค่าสิ่งอื่นคนอื่น ให้ได้ก่อนเถอะครับ
พูดนอกเรื่องมากไปละครับ 555 เอาเป็นวาชมภาพกันได้ที่ https://m.facebook.com/ นะครับ
วันนี้เราก็มาเข้าเรื่องกันเลยนะครับ
คำแปลข้อความต้นฉบับ
水の巻
คัมภีร์แห่งอาโป
一四 一 有構無構の数の事
สิบสี่ การนับว่ามี (หรือ) ไร้การตั้งท่า
`有㆑構無㆑構と云ふは太刀を構ふると云事有べき事に非ず `され共五方に置事あれば構へ共成べし `太刀は敵の縁により所によりけいきにしたがひ何れの方に置たり共其敵きりよき様に持心なり `上段も時に随ひ少さがる心なれば中段となり中段を利により少あぐれば上段となる `下段もおりにふれ少あぐれば中段となる `両脇の構もくらゐにより少し中へ出さば中段下段共なる心なり `然るに依て `構は有りて構は無き `と云ふ理也
ที่เรียกว่า มี (หรือ) ไร้การตั้งท่านั้น มิใช่สิ่งที่อาจมีได้ ด้วยสิ่งที่เรียกว่าตั้งท่าทะจิ แม้กระนั้น หากมีการตั้งอยู่ในห้าแบบ ก็อาจเป็นการตั้งท่า ทะจินั้น อาศัยเหตุปัจจัย (คือสภาวะที่เอื้อหรือเปิดโอกาสให้) ของศัตรู อาศัยสถานที่ ไปตามสภาพการณ์ แม้จะตั้งอยู่ในแบบอันใดก็ดี ต้องถือใจว่าจักฟันศัตรูให้ดี แม้ตั้งท่าดาบไว้เหนือหัว หากจิตคิดลด (ดาบลง) ไปตามเวลา ก็กลายเป็นตั้งท่าดาบที่กลางลำตัว หากอาศัยประโยชน์ซึ่งตั้งท่าดาบที่กลางลำตัว ยกขึ้นเล็กน้อย ก็กลายเป็นตั้งท่าดาบไว้เหนือหัว แม้ตั้งดาบปลายดาบชี้ลงล่าง หากอาศัยโอกาสนั้นยกขึ้นเล็กน้อย ก็กลายเป็นตั้งดาบที่กลางลำตัว แม้การตั้งท่าดาบไว้ที่สีข้างทั้งสอง หากอาศัยตำแหน่ง ออกมาตรงกลางเล็กน้อย ก็ตั้งจิตเป็นตั้งท่าดาบกลางตัวตัวหรือปลายดาบลงล่าง อาศัยตามนั้น จึงเป็นหลักการที่ว่า “มีการตั้งท่า จึงไร้การตั้งท่า”
`先 `太刀を執ては何れにしてなり共敵を切る `と云心也 `若敵の切る 太刀を受る はる あたる ねばる さはるなど云ふ事あれ共皆皆敵を切る縁也と心得べし `受る `と思ひ `はる `と思ひ `あたる `と思ひ `ねばる `と思ひ `さはる `と思ふに依て切る事不足なるべし `何事も切る縁 `と思ふ事肝要也 `能々吟味すべし
ก่อนอื่น เมื่อจับทะจินั้น จะต้องตั้งจิตว่า ไม่ว่าจะอย่างไรก็ดี จักฟันศัตรู หากแม้นมีสิ่งที่เรียกว่า รับ พาด กระทบถูก ติด แตะ ซึ่งทะจิที่ศัตรูฟัน ก็ตาม ควรรู้ไว้ว่า ทุกอันนั้นล้วนเป็นเหตุปัจจัย (ที่จะเปิดช่องให้) ฟันศัตรู โดยอาศัยคิดว่า “จักรับ” คิดว่า “จักพาด” คิดว่า “จักกระทบถูก” คิดว่า “จักติด” คิดว่า “จักแตะ” อาจไม่พอจะฟัน การคิดว่า “ไม่ว่าอะไรก็เป็นเหตุปัจจัยให้ฟัน” นั้นเป็นข้อใหญ่ใจสำคัญ ควรคิดพินิจให้ดีๆ
`兵法大きにして人数たてと云ふも構也 `皆合戦に勝縁也 `いつくと云ふ事悪し `能々工夫すべし
แม้ที่เรียกว่าทำพิชัยสงครามให้ใหญ่ตั้งจำนวนคน ก็เป็นการตั้งท่าเช่นกัน ล้วนเป็นเหตุปัจจัยให้ชนะในการสัประยุทธ์ สิ่งที่เรียกว่าการนั่งแช่นั้นไม่ดี สมควรคิดบ่อยๆ ให้แยบคาย
การตีความและอภิปราย
วันนี้ขอเรียงเป็นประเด็นๆ ไปเลยนะครับ
ประเด็นแรกเรื่องคำว่า “มีการตั้งท่า จึงไร้การตั้งท่า” (構は有りて構は無き คามาเอะ วะ อาริเตะ คามาเอะ วะ นาคิ) เมื่อผมอ่านย่อหน้านี้ ผมนึกได้หนึ่งอย่างครับ คำเดียวสั้นๆ
TRANSITION (การเปลี่ยนผ่าน)
ซึ่งใน bjj ก็มี transition พื้นๆ อย่างที่ผมเคยยกตัวอย่างไปแล้วในตอนที่ 17 ว่าด้วย “การตั้งท่าห้าแบบ” ที่ว่า ท่า side control นั้นอาจกล่าวได้ว่าเป็น “ที่นั่งของขุนพล” ในสายท่ากดนอน นั่นแหละครับ แต่ทั้งนี้ ไม่ได้หมายความว่า เราจะต้อง โหย พยายามแช่ พยายามกดคู่ต่อสู้มันอยู่ท่าเดียวน่ะแหละ ทำได้ไหม มันได้ ถ้าคุณตัวโตกว่าแรงเยอะกว่าคู่ต่อสู้มากๆ (นึกถึงมวยปล้ำอาชีพที่เขาจับกดนับสาม) แต่มันเปลืองเรี่ยวแรง และเสี่ยง เกิดคู่ต่อสู้งัดคุณจนเกิดช่องว่างแล้วหนีออกมาได้ดีไม่ดีคุณอาจจากทับคนอื่นไปเป็นโดนคนอื่นทับเอาก็ได้ ถึงต้อง “เปลี่ยนผ่านท่วงท่า” ไปมา เพื่อหาจังหวะตำแหน่งที่จะทำ submission ได้ เช่นถ้าจังหวะมันได้ก็เปลี่ยนจาก side control เป็น kesa gatame ถ้าจังหวะมันได้ก็ดัดแขนคู่ต่อสู้จากท่านั้นเลยก็ได้ ถ้ารู้สึกว่าเข้าท่า kesa gatame แล้ว ท่าจะไม่ดี จะโดนคู่ต่อสู้งัดให้เสียหลัก ไหวตัวทันก็กลับมา side control พอ side control แล้วคู่ต่อสู้ดิ้นนักก็อาจเปลี่ยนถ่ายตำแหน่งไปเป็น reverse kesa แล้วเตรียมปีนขาขึ้นคร่อม mount ถ้าคู่ต่อสู้ยกขากันดีนักก็เปลี่ยนเป็น knee on belly แล้วค่อยพลิกไปขึ้นคร่อมต่อ (ถ้าอยากดูรูปประกอบให้คลิกไปดู ตอนที่ 17 ตามลิงค์ข้างบนนะครับ (ไม่ค่อยขายของเลย)
ขึ้นคร่อมนี่อยากจะทำอะไรก็มีให้เลือกหลายอย่าง จะ cross collar choke อย่างนี้ก็ได้ (ภาพจาก wikipedia)
หรือจะ arm bar ก็ได้ (ภาพจาก judoinfo)
ขณะเข้าท่าเตรียมจะใส่ armbar หากคู่ต่อสู้รู้ตัวพลิกตะแคงหนี จะกลายเป็นการเปิดเผยหลัง อาจเข้าไปเล่น bow and arrow choke แบบนี้ก็ได้ (ภาพจาก Student of BJJ)
การตั้งท่าน่ะ มันมี แต่ต้องรู้จักเปลี่ยนผ่านแปรผันไปเป็นท่าอื่นๆ ได้ ตามปฏิสัมพันธ์ระหว่างเรากับคู่ต่อสู้ (เขาออกแรงไปทางไหน ตำแหน่งสัมพันธ์เรากับเขาเป็นอย่างไร) นี้จึงเรียกว่า “มีการตั้งท่า จึงไร้การตั้งท่า”
ฉะนั้น ในการที่เรียกว่า “มีการตั้งท่า จึงไร้การตั้งท่า” เราต้องเปลี่ยนผ่านแปรผันท่วงท่าไปเรื่อยๆ จึงเป็นเหตุผลที่มาของคำสอนอีกข้อหนึ่งนั่นคือ
いつく(居着く)と云ふ事悪し
อิทสุคุ โต๊ะ อิยุ โคโตะ อาชิ
“สิ่งที่เรียกว่าการนั่งแช่นั้นไม่ดี”
มีปัญหาหนึ่งที่สายขาวเป็นมาก ผมทุกวันนี้ก็ยังเป็น นั่นคือ การแช่อยู่กับตำแหน่ง position ใด position หนึ่ง นานเกินไป สาเหตุมักเป็นเพราะ “ไม่รู้จะไปทางไหนต่อดี” ๑ (เกิดจากการที่ความรู้เรื่องกระบวนท่ามีไม่พอ) หรือเป็นเพราะ “ดึงดันอยากจะกด (หรือซับมิชชั่น) อยู่แค่ท่านั้นแหละ” ๑ (บางทีเป็นเพราะจิตใจที่ยึดติด) การนั่งแช่ หรือ การแช่อยู่กับตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่งมากไป ไม่ดียังไง เปลืองเรี่ยวแรง ๑ กลายเป็นช่องโหว่ เป็นการให้เวลาคู่ต่อสู้คิดหลบหนีหรือโต้กลับ ๑ แก้ยังไง? รู้ว่ามาจากสาเหตุใดก็แก้ทีสาเหตุนั้น ถ้าความรู้ไม่พอ ก็ขวนขวายหาเพิ่ม search ยูทูปเอาก็ได้ ดูวิดีโอสอนด้วย ดูที่เขาแข่งกันด้วย เพื่อจะได้ไอเดีย (หรือถามโค้ชก็ได้) ถ้าใจยึดติดอยากจะกดนั่นแหละ เพราะความอยากเอาชนะหรืออะไรแบบนี้ เลิกซะ อย่าดื้อดึง จงปล่อยใจให้เหมือนสายน้ำ คอยรับรู้การเคลื่อนไหวว่าเขาจะมาทางไหน เขาจะทำอะไรต่อไป แล้วหลบออก ถอนออก ไปตามสถานการณ์เอา
ในการใช้ชีวิต พึงทำตนให้เป็นคนที่สามารถเปลี่ยนผ่านแปรผันตำแหน่งจุดยืนให้ได้เสมอ แล้วมันจะช่วยให้มีโอกาส อยู่รอดปลอดภัย มากขึ้น เอาตัวให้รอดก่อน ค่อยตอบโต้ไปตามสถานการณ์
ประเด็นที่สอง ประโยคที่ว่า “หากแม้นมีสิ่งที่เรียกว่า รับ (อุเครุ 受る) พาด (ฮารุ はる=張る) กระทบถูก (อาตารุ あたる=当たる) ติด (เนะบารุ ねばる=粘る) แตะ (ซาวารุ さはる=触る) ซึ่งทะจิที่ศัตรูฟัน ก็ตาม ควรรู้ไว้ว่า ทุกอันนั้นล้วนเป็นเหตุปัจจัย (ที่จะเปิดช่องให้) ฟันศัตรู”
ผมขอพูดถึงคำว่า “เหตุปัจจัย” นะครับ คำนี้ ผมแปลตรงๆ จากคำว่า เอ็น 縁 ซึ่งจริงๆ เป็นศัพท์พุทธศาสนา เป็นคำแปลยืมจากคำสันสกฤตว่า pratyaya ปฺรตฺยย บาลีว่า ปจฺจย ก็คือ “ปัจจัย” นั่นแหละ ซึ่งคำว่า ปจฺจย (“ปัจจัย”) นั้น หมายถึง สภาวะที่เอื้อ เกื้อหนุน ค้ำจุน เปิดโอกาส เป็นที่อาศัย เป็นองค์ประกอบร่วม หรือเป็นเงื่อนไขอย่างใดอย่างหนึ่ง ที่จะให้สิ่งนั้นๆ เกิดมีขึ้น (อ้างอิงจากคำบรรยายของท่าน ป.อ. ปยุตโต)
แล้วการ รับ พาด กระทบถูก ติด แตะ ซึ่งทะจิที่ศัตรูฟัน นั้น เป็นเหตุปัจจัย (ที่จะเปิดช่องให้) ฟันศัตรู ได้อย่างไร? มันจะเป็นเช่นนั้นได้ หากรู้ไว้ก่อนว่า เมื่อเขามาแบบนี้ เรา รับ พาด กระทบถูก ติด แตะ แล้ว เขาจะเปิดช่องโหว่ตรงนี้ๆ แล้วเราก็ฟันใส่ช่องโหว่นั้นไป พูดง่ายๆ เราจะต้องรู้ถึงสเต็ปต่อไปที่เราจะยังกิจของตนให้เสร็จ คือฟันศัตรู (ถ้าเป็น bjj ก็คือการหาช่องเข้าสู่ตำแหน่งที่ได้เปรียบกว่า เช่น ขึ้นคร่อม mount หรือเข้าข้างหลัง back take ซึ่งจะนำเราไปสู่การทำ submission ได้)
ในการใช้ชีวิต ไม่ว่าจะทำอะไร เราต้องระลึกถึงเป้าหมายสุดท้ายของเราเสมอ เคยมีไหมครับที่เราไปใส่ใจกับสิ่งที่อยู่ระหว่างทางมากไป จนลืมเป้าหมายสุดท้ายแต่เดิมของตน? ข้อนี้ “ฝากไว้ให้คิด” ครับ
พูดเรื่องหนักๆ มาเยอะ เปลี่ยนอารมณ์ หาอะไรกินดีกว่า เอารูปจากร้านพันพรรณ (หลังวัดสวนดอก) มาให้ชมกันอีกรอบ วันนี้กิน น้ำสมุนไพรดีท็อกซ์ ปอเปี๊ยะทอดสมุนไพร สลัดแขก
พบกันใหม่สัปดาห์หน้านะครับสวัสดีครับ
เรื่องแนะนำ :
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (23) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบสาม เรื่องลำดับที่ห้าของเบื้องหน้า
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (22) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบสอง เรื่องลำดับที่สี่ของเบื้องหน้า
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (21) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบเอ็ด เรื่องลำดับที่สามของเบื้องหน้า
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (20) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบ เรื่องลำดับที่สองของเบื้องหน้า
– มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (19) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): เก้า ลำดับของเบื้องหน้าทั้งห้า เรื่องอันดับแรก
#มาอ่าน “คัมภีร์ห้าห่วง” ของมูซาชิด้วยกันเถอะ (24) คัมภีร์แห่งอาโป (น้ำ): สิบสี่ การนับว่ามี (หรือ) ไร้การตั้งท่า