การ์ตูนญี่ปุ่นนั้นมีหลายเรื่องทีเดียวที่ออกจะเป็นการบอกเล่า หรือเสียดสีสังคมของตนเอง ตรงไปตรงมา แต่เราจะพูดถึงในแง่ของวัฒนธรรมกันในตอนนี้ ตัวอย่างทางวัฒนธรรมที่เห็นชัดเลยก็คือ ชุดกิโมโนของญี่ปุ่นนั่นเอง ที่ไม่ว่าใครเห็นก็บอกได้อย่างเต็มปากเลยว่านี่คือ กิโมโน และเป็นชุดประจำชาติของญี่ปุ่น
เมื่อกล่าวถึงวัฒนธรรมของญี่ปุ่น เราต่างยอมรับว่าเป็นวัฒนธรรมที่มีเอกลักษณ์มาก และเป็นที่รู้จักเป็นวงกว้างในระดับนานาชาติ เมื่อเทียบกับขนาดของประเทศที่มีขนาดเล็ก เพียงแค่เราเห็นสถาปัตยกรรม อาหาร หรือการแต่งกายของวัฒนธรรมญี่ปุ่น เราก็สามารถจะแยกแยะระบุและเชื่อมโยงได้ทันทีไปถึงประเทศที่เป็นเกาะเล็กๆ ในทวีปเอเชีย หรือคือ ญี่ปุ่นนั่นเอง
แล้วชาวญี่ปุ่นทำอย่างไรถึงทำให้วัฒนธรรมของชาติตนได้เป็นที่รู้จัก และที่สำคัญก็คือจดจำได้ทั่วโลกเช่นนี้ เริ่มจากการที่ญี่ปุ่นมีสภาพภูมิประเทศเป็นเกาะ ไม่มีอาณาเขตทางบกติดต่อกับประเทศใดๆ ทำให้ชาวญี่ปุ่นสามารถจะพัฒนา และสร้างวัฒนธรรมของตนขึ้นมาโดยได้รับอิทธิพลจากประเทศอื่นๆ น้อย แม้จะมีพื้นฐานหลายอย่างมาจากประเทศจีน แต่ญี่ปุ่นยังแยกความคล้ายคลึงออกห่างจากประเทศจีนซึ่งเป็นรากเหง้าของตนได้ในที่สุด และพัฒนาวัฒนธรรมประเพณีของตนตามทิศทางของตนเอง ส่งผลให้วัฒนธรรมของญี่ปุ่นมีอัตลักษณ์ที่ชัดเจน ประการต่อมา คือ ความเป็นชาตินิยม ที่มีสำนึกในเรื่องความรักชาติสูง ซึ่งนอกจากจะถูกถ่ายทอดผ่านอุปนิสัยที่เคารพกฎระเบียบแล้ว ยังแสดงออกผ่านการรักษาวัฒนธรรมท้องถิ่นธรรมเนียมปฏิบัติของตนเอาไว้ตามชุมชนต่างๆ ในแต่ละภูมิภาคของประเทศ และที่จะขาดไปไม่ได้เสียเลยก็คือ การนำไปประยุกต์ตามโลกสมัยใหม่ นั่นเป็นเหตุผลว่าทำไมเราจึงเห็นญี่ปุ่นอยู่ในทุกๆ ที่ แม้แต่ในภาพยนตร์ของฮอลลีวูด ประเทศญี่ปุ่นเป็นประเทศที่น่าสนใจซึ่งความไฮเทค ทันสมัยสามารถจะอยู่ร่วมกันกับศิลปะประเพณีที่มีมานานเป็นร้อยๆ ปีได้อย่างที่ไม่มีประเทศใดทำได้เหมือน
กล่าวถึงวัฒนธรรมญี่ปุ่นที่สะท้อนอยู่ในการ์ตูน การ์ตูนของญี่ปุ่นเป็นสิ่งที่กล่าวได้ว่าอ่านได้ทั้งเด็ก และผู้ใหญ่ และมีแทบจะทุกประเภทเลยทีเดียวไม่ว่าคุณจะเป็นคอไหน ทั้งแนวแอ็คชั่น รักโรแมนติค แฟนตาซี หรือคอกีฬา และการ์ตูนของญี่ปุ่นสะท้อนลักษณะสังคมของเขาเป็นอย่างดี รวมถึงวัฒนธรรมด้วย การ์ตูนญี่ปุ่นนั้นมีหลายเรื่องทีเดียวที่ออกจะเป็นการบอกเล่า หรือเสียดสีสังคมของตนเอง ตรงไปตรงมา แต่เราจะพูดถึงในแง่ของวัฒนธรรมกันในตอนนี้ ตัวอย่างทางวัฒนธรรมที่เห็นชัดเลยก็คือ ชุดกิโมโนของญี่ปุ่นนั่นเอง ที่ไม่ว่าใครเห็นก็บอกได้อย่างเต็มปากเลยว่านี่คือ กิโมโน และเป็นชุดประจำชาติของญี่ปุ่น ต่อให้เป็นชาวตะวันตกที่ห่างไกลแค่ไหน ชุดกิโมโนตลอดจนชุดยูกาตะเป็นหนึ่งในวัตถุทางวัฒนธรรมที่ได้รับความนิยมมากที่สุดอย่างหนึ่งเลยทีเดียว เพราะนอกจากจะยังมีการใส่ในชีวิตประจำวันให้เห็นประปรายบ้างแล้ว ก็ยังถูกดัดแปลงเสียให้มีความน่ารัก กระฉับกระเฉง เป็นกิโมโนลูกผสม กิโมโนเช่นนี้ปรากฏอยู่ในการ์ตูนหลายๆ เรื่องเป็นเครื่องแต่งกายของตัวละคร และต่างถูกดัดแปลงไปหลากหลายแบบ และในการ์ตูนบางเรื่องที่ไม่ได้มีฉากเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับประเทศญี่ปุ่นแต่อย่างใดเลย ก็อาจจะมีภาพตัวละครใส่ชุดยูกาตะ หรือกิโมโนกำลังอยู่ในเทศกาลแบบญี่ปุ่นให้แฟนๆ ได้เก็บสะสมภาพกัน และมีภาพเช่นนี้แทบจะทุกเรื่องซึ่งเป็นการเน้นย้ำและสร้างความเชื่อมโยงกับญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นไปอีก
หรืออย่างเรื่อง Mobilesuit Gundam เองที่ในส่วนของศีรษะของหุ่นได้รับแรงบันดาลใจมาจากหมวกเกราะของซามูไรในยุคก่อนหน้านี้ หรือจะเป็นเรื่องของการนำเอาตำนานพื้นบ้าน เรื่องเล่าสาธารณะที่มีอยู่ก่อนแล้วมาดัดแปลง ยำใหญ่เสียใหม่ได้ออกมาเป็นการ์ตูนสนุกๆ ที่ทำให้ผู้อ่านเองรู้สึกมีความใกล้ชิดกับวัฒนธรรม หรือเข้าถึงบรรพบุรุษได้ง่ายขึ้นโดยไม่รู้สึกว่าเป็นเรื่องล้าหลัง ล้าสมัย เช่น การ์ตูนเรื่อง อินุยาฉะ เทพอสูรจิ้งจอกเงิน ที่นำเอาตำนานเรื่องเทพภูตผีปีศาจของญี่ปุ่น และศาสนาชินโตมาผูกเป็นเรื่องราว หรือจะเป็น เรื่องนารูโตะ นินจาคาถาโอ้โฮเฮะ ที่ทุกคนรู้จักกันดี ก็เป็นการกล่าวถึงนินจา อาชีพที่เคยมีอยู่ในสมัยหนึ่ง หรือจะเป็นการนำเอาประวัติศาสตร์มาแต่งเสียใหม่อย่างสร้างสรรค์ผ่านการตีความใหม่ เช่นเรื่อง กินทามะ ที่เป็นยุคสมัยที่ญี่ปุ่นถูกบังคับให้เปิดประเทศจากชาวตะวันตก และมีกลุ่มซามูไรหัวอนุรักษ์ที่ไม่เห็นด้วย ก็ถูกตีความเสียตามเรื่องว่าชาวตะวันตก กลายเป็นพวกเอเลียนเป็นพวกแปลกปลอมที่เข้ามาในเอโดะ เหล่านี้เป็นแค่เพียงตัวอย่างเท่านั้นเอง ยังมีการ์ตูนอีกหลายเรื่องที่เขียนเรื่องเกี่ยวกับซามูไร อาหารญี่ปุ่น หรือตำนาน วัฒนธรรมของญี่ปุ่นจึงไม่มีวันเก่า
สิ่งเหล่านี้เป็นการประยุกต์ของเดิมที่มีอยู่ หรือต่อยอดขึ้นไป ตัวคนรุ่นใหม่เองก็ได้มีโอกาสที่จะเรียนรู้เข้าถึง และซึมซับวัฒนธรรมของตนได้อย่างต่อเนื่องในชีวิตประจำวันผ่านสื่ออย่างเช่นหนังสือการ์ตูนที่ค่อนข้างเข้าถึงคนทุกประเภท
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพ :
http://www.hanamiweb.com/kimono.html
http://kyototraditions.com/early-taisho-japanese-wedding-kimono-p-342.html
http://www.wallpapergang.com/anime-girls/kimono-anime-girl_8473.html?Page=8
http://www.cosplayisland.co.uk/forum?c=showthread&ThreadID=3721
http://en.wikipedia.org/wiki/Inugami